Jakiś czas temu usłyszałem od jednej z dyrektorek publicznej szkoły podstawowej, że zajęcia z robotyki, które prowadzimy, nie niosą ze sobą wartości edukacyjnych. Przecież to tylko składanie klocków, głupia zabawa. Opinia ta była wyrażona w ciemno, bez nawet najmniejszego sprawdzenia jak te głupie układanie wygląda. Nie mogłem dojść do tego jak i dlaczego osoba zajmująca takie stanowisko wygłasza takie poglądy. Jakim cudem uczy dzieci?
Poprosiłem jedną z naszych instruktorek, o wyrażenie swojej opinii na ten temat z naukowego punktu widzenia. Zuzia kończy studia magisterskie na kierunku "Pedagogika wczesnoszkolna i przedszkolna", za sobą ma pracę w dwóch przedszkolach i prowadzenie gromady zuchowej w największej organizacji wychowawczej dzieci i młodzieży w Polsce, czyli Związku Harcerstwa Polskiego. Od kilku miesięcy jest też jedną z instruktorek robotyki Doktora Diodaka i aktywnie bierze udział w tworzeniu i przygotowywaniu zajęć dla dzieci. Poniżej zacytuję w całości artykuł, który stworzyła Zuzia.
"Podczas moich wieloletnich doświadczeń w pracy z dziećmi spotkałam się z poglądem, że zajęcia dodatkowe nie mają większego wpływu na rozwój dziecka. Wiele osób traktuje je tylko i wyłącznie jako tymczasowe dziecięce zainteresowanie, swego rodzaju zabawę. Zauważyłam też, że pogląd ten w szczególności dotyczy zajęć z robotyki oraz programowania, ponieważ wiele osób uznaje, że tematy te są zbyt trudne, by mogły być właściwie poznane przez dziecko. Chociaż zajęcia tego typu są niewątpliwie dla najmłodszych zabawą (i tak właśnie powinno być), to jednak nie można przekreślać ich edukacyjnej wartości.
Zazwyczaj, kiedy ktoś mówi o programowaniu, na myśl przychodzą nam skomplikowane kody tworzone przez profesjonalnych programistów – a domniemany poziom trudności wydaje się być nam tak absurdalny, że wręcz niemożliwy do opanowania dla przeciętnego człowieka, a zwłaszcza dziecka. Tymczasem wyobrażenie to jest niezwykle mylące. Programowanie, tak jak i każde inne zainteresowanie, dzieci mogą poznawać od najmłodszych (przedszkolnych) lat. Istnieją bowiem środowiska programistyczne przystosowane do potrzeb i możliwości najmłodszych odbiorców.
Ponieważ dzieci w wieku przedszkolnym nie potrafią jeszcze czytać, proces pisania programu oparty jest na łączeniu w ciągi kolorowych kafelków - reprezentujących określone komendy w programie. Ich znaczenie dzieci poznają stopniowo w trakcie zajęć, a w wyjaśnieniu go pomocne są przykłady z życia dziecka. Takie przełożenie pojęcia z sytuacji codziennej (znanej maluchowi z własnej perspektywy) na teoretyczną umożliwia mu jej pełne zrozumienie. Właściwe poznanie podstawowych pojęć z zakresu programowania ułatwia i zachęca do rozwijania tych umiejętności w przyszłości na bardziej zaawansowanym poziomie.
Oprócz rozwijania zainteresowań dziecięcych, zajęcia programistyczne sprzyjają rozwojowi wielu ważnych kompetencji. Jedną z nich jest rozwój myślenia logicznego (przyczynowo-skutkowego). Aby program stworzony przez dziecko spełnił właściwie swoje zadanie, określone komendy muszą zostać połączone ze sobą w odpowiedniej kolejności. Dziecko piszące dany program przyjmuje rolę badacza i, na podstawie posiadanej już wiedzy, tworzy ciągi komend. Jeśli nie spełnią one swojego zadania, analizuje poszczególne elementy programu z instruktorem i dokonuje w nim zmian, po czym sprawdza ponownie jego działanie. Podobnie ma się rzecz z konstruowaniem robotów przez dzieci – jeśli konstrukcja nie zadziała, dziecko stara się odnaleźć przyczynę, a prowadzący zajęcia instruktor wspomaga je tylko w jego poszukiwaniach. Tego typu doświadczenia sprzyjają również kształceniu się u dziecka przeświadczenia o własnej sile sprawczej – dzięki nim dzieci dostrzegają bezpośredni związek swojego działania ze zmianami w ich najbliższym otoczeniu.
Podczas zajęć z robotyki dzieci rozwijają także swoją zdolność do odczytywania obrazów i postępowania zgodnego z zawartymi w nich instrukcjami. Dzieci tworzą bowiem swoje roboty w oparciu o polecenia przedstawione w formie obrazkowej instrukcji. Aby stworzyć swoją konstrukcję, muszą odwzorować ją zgodnie z tą przedstawioną na obrazkach. By jednak nie ograniczać dziecięcej kreatywności, po zakończeniu etapu budowania prowadzący pozostawiają chwilkę czasu na wzbogacenie przez dzieci ich konstrukcji dodatkowymi, ozdobnymi elementami.
Innymi kluczowymi umiejętnościami, rozwijanymi przez dzieci podczas uczestnictwa w zajęciach z robotyki, są sprawności matematyczne. Podczas budowania określonego robota, dzieci muszą wybrać z zestawu klocków te o właściwej długości. Aby dokonać odpowiedniego wyboru, dzieci muszą więc policzyć wymiar wybranego klocka, zanim dodadzą go do swojej konstrukcji. By ułatwić sobie ten proces, oprócz liczenia długości, wykorzystują też często umiejętność porównywania elementów (dzięki przykładaniu jednego klocka do drugiego rozpoznają, czy jest on mniejszy, równy, czy większy temu, który już został przez nich wybrany), rozwijając w ten sposób zdolność klasyfikowania. Jeśli już o klasyfikowaniu mowa, należy wspomnieć też, że klocki w pudełkach posegregowane są według kolorów (wyjątkiem od tej zasady są osie, dla których kryterium segregacji jest ich kształt). Dzieci wybierają więc przegródkę, w której należy szukać danego elementu, na podstawie koloru części wskazanej w instrukcji.
Oczywistą korzyścią płynącą z uczestnictwa dziecka w zajęciach z robotyki jest ćwiczenie umiejętności manipulacyjno-konstrukcyjnych. W końcu, by móc zaprogramować robota i sterować nim, dziecko musi go najpierw zbudować z kloców. By osiągnąć zamierzony efekt, musi dopasowywać ze sobą elementy w precyzyjny sposób. Dla dziecka w wieku przedszkolnym ważne jest również ćwiczenie siły nacisku – która w tym wypadku wykorzystywana jest podczas łączenia ze sobą elementów konstrukcji.
Wydawać by się mogło, że konstruowanie robotów czy ich programowanie to zajęcia całkowicie indywidualne. Wbrew pozorom tak nie jest. Zajęcia z robotyki prowadzone są w małych, dwu lub trzyosobowych grupach. Dzięki temu dzieci rozwijają swoje umiejętności komunikacyjne i uczą się działania w zespole. Ponieważ podczas zajęć tego typu dzieci muszą połączyć wiedzę i umiejętności z wielu obszarów, nieuniknionym jest napotykanie różnego rodzaju trudności. W tym wypadku praca zespołowa również odgrywa istotną rolę. Dziecko, które rozumie skąd wziął się dany problem, pomoże swojemu koledze w jego rozwiązaniu i zrozumieniu jego istoty. Często też tłumaczenie (które nieraz wydawać by się mogło nam – jako dorosłym nieporadne) udzielone przez rówieśnika jest dla niego bardziej zrozumiałe niż najdokładniejsze wyjaśnienia starszych osób.
Powyższy tekst wskazuje jednoznacznie, że udział w dodatkowych zajęciach z programowania i robotyki może przynieść dziecku wiele korzyści i z całą pewnością warto pozwolić mu w nich uczestniczyć. Należy przy tym jednak pamiętać, że dziecko w wieku przedszkolnym poznaje świat poprzez zabawę, która jest dla niego głównym kryterium podejmowanych działań, a zainteresowania wieku dziecięcego zmieniają się niezwykle dynamicznie. Nawet jeśli nasze dziecko zechce zarzucić zajęcia tego typu na rzecz nowych zainteresowań, korzyści wyniesione z uczestniczenia w zajęciach z robotyki i programowania przydatne będą mu również w kształceniu rozmaitych predyspozycji niezbędnych w dalszym rozwoju." Zuzanna Leśniak